مركز تحقيقات سالید تومور (تومور توپر) در سال 1392 ، مجوز موافقت اصولي از وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي را اخذ نموده است. مرکز تحقیقات سالید تومور به عنوان یک مرکز علمی پژوهشی در راستای شناخت عوامل خطر، تشخیص به موقع، بهبود کنترل، درمان و افزایش کیفیت زندگی بیماران سرطانی به امر توسعه تحقیقات در زمینه تومورهای توپر و انجام پژوهش های کاربردی کامی موثر در پیشرفت علمی کشور خواهد داشت. این مرکز در راستاي چشم انداز بيست ساله کشور و اهداف کلان وزارت متبوع و دانشگاه تلاش می کند به عنوان یک مرکز تحقیقاتی توانمند، پویا و متعالی با گروههای پژوهشی متعدد در زمینه بیماریهای سرطانی با اعتبار کشوری شناخته شود.   

سلول هاي بنیادي سرطان

به سلول ­هایي گفته می شود که داراي قابلیت خودنوسازي هستند و ميتوانند به سلول هاي سرطاني بالغ تمایز یابند. سلول هاي بنيادي سرطاني مشابه سلول هاي بنیادي طبيعي بوده و از نظیر خصوصيات خودنوسازي و متابوليکي شباهت زیادي با سلولهاي بنیادي طبيعي دارند .با این وجود بین سلولهاي بنيادي سرطاني و طبيعي تفاوتهایي دیده شده است. این تفاوتها منجر به ایجاد سلولهاي سرطاني با فعاليت متابوليک متفاوت شده و در مراحل مختلف تکامل تومور، بقاي تومور را در شرایط سخت، حتي تحت تاثير داروهاي قوي شيمي درماني و رادیوتراپی تامين مي کند. تحقيقات نشان داده است که سلولهاي سرطاني بنيادي از تغييرات ژنتيکي که در یک جمعيت سلولي رخ مي دهد، ایجاد شده و به دنبال تشکيل این سلولها، نقشه بيان ژني در سلولهاي سرطاني دستخوش تغيير مي شود. این تغيیرات در سلولها مي تواند منجر به بيان بيش از حد طبيعي برخي ژنها و خاموش یا کم شدن برخي ژنهاي دیگر شود. این تغيیرات ژنتيکي منجر به ایجاد جمعيتهاي متفاوتي شده که هر کدام در مواجهه با داروهاي ضد توموري، پاسخهاي متفاوتي از خود نشان مي دهند . نظریه وجود سلولهاي بنیادي سرطاني در یک جمعيت توموري براي اولين بار توسط Bonnet و همکارش مطرح شد. آنها با مشاهده یک سيستم شبه خوني در لوکميا leukemiaیک جمعيت کوچک سلولي با قابليت کلون زایي را شناسایي کردند که خصوصيات آنها شبيه به سلول هاي بنیادي خوني بود. با توجه به طبيعت کلون زایي و ناهمگون بودن تومورها، آنها پيشنهاد کردند که یک جمعیت سلولي نادر در سرطان ها وجود دارند که شبيه سلول هاي بنيادي عمل کرده و مسئول رشد تومور و متاستاز هستند. نکته مهمتر این که چنين بافت هاي غير نرمالي مي توانند حتي در مناطق دورتر از بافت مبدا سبب ایجاد تومور ثانویه شوند که خصوصیات تومور اولیه را به ارث  مي برند. بنابراین با کشف سلول هاي بنیادي سرطاني، دیدگاه جدیدي در سرطان شناسي با هدف  قرار دادن این سلول ها به منظور یافتن راهکارهاي جدیددرماني مد نظر قرار گرفته است.

:References

 Sreepadmanabh (2018). "Investigations into the cancer stem cell niche using in-vitro 3-D tumor models andmicrofluidics". BiotechnologyAdvances. 36 (4): 1094–1110. doi:10.1016/j.biotechadv.2018.03.00 

2. Mukherjee, Siddhartha. "The Cancer Sleeper Cell". New York Times. New York Times. Retrieved 15 July 2014

يکشنبه ١ مهر ١٣٩٧      09:06:13

 سلول‌هاي بنيادي

   سلول‌هاي بنيادي، سلول‌هاي تمايز نيافته‌اي هستند كه قدرت ايجاد اخلاف سلولي تمايز يافته بالغ را داشته و همچنين قادر به خود نوزايي مي‌باشند11

از آن جايي كه اين سلول‌ها منشاء بقيه انواع سلول‌ها هستند وا‍‍‍‍ژه بنیادیدر مورد آن‌ها به كار مي رود. به‌عبارت ديگر يك سلول بنيادي ، سلول تمايز نيافته اي است كه تعهد نيافته باقي مي‌ماند تا اين كه سيگنالي جهت تبديل به يك سلول تمايز يافته دريافت كند.

 هنگامي كه يك سلول بنيادي تقسيم مي‌شود هر سلول جديد توانايي اين را دارد كه به‌صورت يك سلول بنيادي باقي بماند و يا اينكه به  سلولي جديد با عملكردي تازه تبديل شود [11].

مكانيسم هايي كه تعيين مي‌كند سلول دختر حاصل از يك سلول بنيادي، يك سلول بنيادي باقي بماند يا اينكه تمايز يابد، هنوز ناشناخته‌اند ولي به‌نظر مي‌رسد عوامل تعيين كننده سرنوشت سلوليكه از سلول مادري به ارث مي‌رسند و نيز فاكتور هاي محيطي و يا هر دوي آنها در اين مسير نقش داشته باشند[12].

به‌طور كلي در يك جنين3تا 5 روزه كه بلاستوسيست ناميده مي شود، سلول‌هاي بنيادي در بافت هاي در حال تكوين، انواع سلول‌هاي تخصص يافته اي كه بافت هاي مختلف جنين را مي سازند توليد مي كنند. همچنين در فرد بالغ‌، اين سلول‌ها، سلول‌هايي جايگزين براي آن دسته از سلول‌هاي بدن كه به‌علت فرسودگي طبيعي و يا صدمات، از دست مي روند ايجاد مي‌كنند   [13].

 تقسیم بندی سلول‌های بنیادی براساس توان تمایزی

  بلاستومرهاي يك جنين دو سلولي را مي توان يك سلول بنيادي همه توان ناميد. اين سلول‌ها توانايي توليد تمام سلول‌هاي بدن يك فرد كامل را داشته و همچنين قادرند سلول‌هاي بافت خارج جنيني را نيزتوليد كنند [13].

 سلول‌هاي بنيادي جنيني كه از توده سلولي داخلي جدا شده باشند، سلول‌هاي زاينده جنيني جدا شده از گناد جنين، سلول‌هاي تمايز نيافته كارسينوماي جنين، مشتق شده از  تراتو كارسينوما ها جزو اين دسته قرار مي‌گيرند. آنها همچنين قادر به توليد تمام سلول‌هاي بدن يك جنين كامل هستند[11, 14].

-3 چند توان

     سلول‌هاي بنيادي كه در بافت هاي بزرگسال نظير مغز، مغز استخوان، كبد و...وجود دارند از اين دسته سلولي هستندi [15]

       این دسته از سلول‌ها، انواع سلول‌هاي بنيادي را در بر مي گيرد كه در طي تمايز تنها توانايي توليد يك نوع سلول تمايز يافته را دارند [15]

در پستانداران تخمك لقاح يافته، سلول تخم، هر يك از سلولهاي جنين  2، 4 و8 سلولي و مرولاي حاصل از كليوا‍ژ جنين اوليه،  سلول‌هاي همه تواني هستند كه در اين دسته قرار مي گيرند. همه توان بودن آنها از آنجا روشن مي شود كه دو قلو هاي همسان را مي توان با جدا كردن سلول‌هاي جنين اوليه با روش هاي آزمايشگاهي در حيوانات توليد كرد.

توده سلولي داخلي در يك بلاستوسيست 6- 5 روزه‌، منبع سلول‌هاي بنيادي جنيني است. اين توده سلولي داخلي در طي تكوين دو لايه اپي بلاست و هيپوبلاست را ايجاد مي كند، كه هيپوبلاست كيسه زرده و اپي بلاست  سه لايه زاينده را توليد مي كند و در نهايت به توليد يك موجود كامل منتهي مي شود [15]

    پيش سازهاي سلول‌هاي گنادي در جنين، قبل از اينكه به طور نزديك با سلول‌هاي سوماتيك گنادها مرتبط شده و براي توليد سلول‌هاي گنادي جنين تعهد پيدا كنند، وجود دارند. اين سلول‌ها سلول‌هاي بنيادي هستند كه از سلول‌هاي اوليه طناب گنادي در جنين 9-5 هفته اي به وجود مي آيند. اين سلول‌ها چند توان بوده و قدرت توليد هر سه لايه جنيني را دارند[16].

       اين سلول‌ها اولين انواع سلول‌هايي هستند كه در اندام هاي رويان يافت مي شوند. سلول‌هاي بنيادي ستيغ عصبي، سلول‌هاي بنيادي خون ساز، پيش سازهاي جزاير لانگرهانس و سلول‌هاي بنيادي موجود در مغز رويان از اين دسته هستند [16].

      خون بند ناف علاوه بر محتويات سلولي خون بند ناف شامل سلول‌هاي بنيادي در گردش نيز هست، كه از جمله اين سلول‌ها مي توان به سلول‌هاي بنيادي خون ساز اشاره كرد . ميزان سلول‌هاي بنيادي خون ساز در خون بند ناف مساوي و يا حتي بيشتر از ميزان سلول‌هاي بنيادي در مغز استخوان است . اين سلول‌ها توان زيادي در توليد كلني داشته و براي اين منظور به فاكتورهاي رشد متفاوتي نيازمندند. اين سلول‌ها، سلول‌هاي چند تواني هستند كه مي توانند به سلول‌هاي عصبي و كبدي تمايز يابند[16].

            بسياري از بافت‌هاي بالغ از سلول‌هايي تشكيل شده اند كه اگر از دست بروند نمي توان آنها را جايگزين كرد. به عنوان مثال بيشتر نورون ها اگر آسيب ببينند و يا از بين بروند، نمي توانند جايگزين شوند . با اين وجود جمعيت هاي خاصي از سلول‌ها وجود دارد كه به طور پيوسته مي ميرند و سلول‌هاي ديگري جايگزين آنها مي شوند. به عنوان مثال ما روزانه حدود 5/1 گرم از سلول‌هاي پوست و 10¹¹×10عدد از گلبول هاي قرمز خونمان را از دست مي دهيم و به همين تعداد جايگزين آنها مي شود.

اين سلول‌هاي جايگزين، از جمعيت هاي سلولي به نام سلول‌هاي بنيادي بالغ منشاء مي گيرند. سلول‌هاي بنيادي بالغ باقيمانده هاي سلول‌هاي بنيادي جنيني هستند كه در جهت ترميم و تكامل اورگانل ها در آشيانه هاي خود در بافت هاي بدن فرد قرار دارند[16]. اين سلول‌هاي تمايز نيافته، طي تقسيم نا متقارن توليد يك سلول بنيادي دختر و يك سلول پيشرو مي كنند كه متعهد به اجراي يك برنامه تمايزي خاص است. اين سلول‌ها در مرحله تمايز نيافته خود باقي مي مانند تا اينكه توسط بعضي فاكتورهاي داخلي يا خارجي تحريك شوند[17]. سلول‌هاي بنيادي خون ساز وسلول‌هاي مزانشيمي مغز استخوان، سلول‌هاي بنيادي روده، سلول‌هاي بنيادي كبد، سلول‌هاي بنيادي استخوان و غضروف، سلول‌هاي بنيادي اپيدرمي و... از جمله اين سلول‌ها هستند[17]. بر خلاف آنچه كه تا چند سال پيش تصور مي شد؛ سلول‌هاي بنيادي بالغ تحت شرايط خاصي توانايي تمايز به انواع سلولي غير از سلول‌هاي بافت منشاء خود را نيز دارند[13].

:References

 Reya, T., Duncan, A. W., Ailles, L., Domen, J., Scherer, D. C., Willert, K., Hintz, L., Nusse, R., and Weissman, I. L., "A role for Wnt signalling in1 self-renewal of haematopoietic stem cells". Nature, 2003, Vol. 423, pp. 409-414.

-Weiner, L. P., "Definitions and criteria for stem cells". Neural Stem Cells: Methods and Protocols, 2008, Vol. 8. pp. 3-8.

-Sancho-Bru, P., Najimi, M., Caruso, M., Pawelyn, K., Cantz, T., Forbes, S. J., Roskams, T., Ott, M., Gehling, U., and Sokal, E., "Stem and progenitor cells for liver repopulation: can we standardize the process from bench to bedside?". Gut, 2008, Vol.45. pp. 16-21.

Lapidot, T. and Kollet, O., "The essential roles of the chemokine SDF-1 and its receptor CXCR4 in human stem cell homing and repopulation of transplanted immune-deficient NOD/SCID and NOD/SCID/B2mnull mice". Leukemia, 2002, Vol. 16, pp. 1987-1992.

      Tyndall, A. and Uccelli, A., "Multipotent mesenchymal stromal cells for autoimmune diseases: teaching new dogs old tricks". Bone marrow transplantation, 2009, Vol. 43, pp. 821-828.

-Elisseeff, J., "Stem Cells: From Bench to Bedside". Tissue Engineering, 2006, Vol. 12, pp. 3257-3257.

-Tuan, R. S., Boland, G., and Tuli, R., "Adult mesenchymal stem cells and cell-based tissue engineering". Arthritis Res Ther, 2002, Vol. 5, pp. 32.